Tên thường gọi là cá bướm châu Phi (African Butterfly Fish), một loài cá khá độc đáo và ngộ nghỉnh có tên khoa học là Pantodon buchholzi, là thành viên duy nhất của họ Pantodontidae, và cũng là thành viên duy nhất của giống Pantodon - là giống chỉ có một đại diện.
Tên giống Pantodon xuất xứ từ tiếng Hy Lạp, pan có nghĩa là tất cả, còn odont là những cái răng, tên loài buchholzi được đặt theo tên của giáo sư R.W.Buchholz, người đã khám phá ra loài cá này.
Cá bướm châu Phi được mô tả lần đầu tiên vào năm 1877 bởi Peters với cái tên Pantodon buchholzi. Chúng được bắt từ những lạch nhỏ đổ vào sông Victoria tại Cameroon, thuộc Tây Phi. Nhưng mãi đến năm 1905 thì chúng mới được phổ biến trong giới chơi cá cảnh. Tuy nhiên, người ta chưa bao giờ mua được chúng với số lượng nhiều cho đến dạo gần đây, một phần cũng vì chúng được khai thác từ những quốc gia có nghành xuất khẩu cá không phát triển mạnh.
Nhìn từ trên xuống, những vây ức(tay bơi) có hoa văn to một cách khác thường trông cứ như là cánh bướm lượn là đà trên mặt nước, còn nữa, những đốm sáng tối bên dưới vây ức cũng gợi lên hình ảnh của cánh bướm, đó là lý do vì sao chúng có tên thường gọi là cá bướm.Pantodon buchholzi sống trong những cái hốc gần mặt nước để chúng có thể vừa nhìn được trong nước vừa nhìn xuyên qua mặt nước vào khoảng không bên trên, bằng những cấu trúc đặc biệt thích nghi trong thủy tinh thể, võng mạc và khắp các thành phần cấu tạo của mắt.
Cá bướm châu Phi còn nổi tiếng là có khả năng lướt một đoạn ngắn trên không. Để thực hiện "chuyến bay" chúng không đập vây như chim mà nhảy mạnh lên khỏi mặt nước nhờ chủ yếu vào sức mạnh của đuôi và vây ức. Nhờ vào khả năng này chúng có thể dể dàng thoát khỏi các loài thú ăn thịt cũng như có thể vồ được những con mồi bên trên mặt nước.
Mô tả hình dáng :
- Pantodon buchholzi là một loài cá có hình thon dài, với mặt lưng phẳng và phần bụng tròn, đặc trưng của những loài sống gần mặt nước.
- Thân hình giống như chiếc thuyền với một sống lưng giữ cho nó khỏi chòng chành.
- Vây ức hình cánh khá to so với toàn bộ cơ thể.
- Hai vây ức này có những hoa văn màu sẫm trông giống như những cánh bướm.
- Cái đầu nhỏ bị lấn át bởi một cái miệng rộng và há lên trên.
- Vây lưng, đuôi và vây hậu môn là những màng trong suốt với tia dầy lốm đốm chấm đen.
- Vây chậu(kỳ) có màu hồng với những gân vây duổi dài.
- Mỗi bên kỳ có một tia dài nhất, dài hơn hẳn những tia còn lại.
- Vây lưng nhỏ và được xếp gọn về phía sau đuôi.
- Cá có màu nền nâu được tô điểm bởi những chấm và sọc trắng đen.
- Đôi mắt khá to màu nâu đỏ sẫm, và một lằn sẫm màu chạy chéo qua mắt.
Phân loại :
- Giới : Động vật.
- Ngành : Dây sống, ngành phụ : động vật có xương sống, nhóm : cá.
- Lớp : Osteichthyes(cá nhiều xương), lớp phụ : Actinopterygii(cá vây có tia).
- Bộ : Osteoglossiformes(lưởi có xương).
- Họ : Pantodontidae(cá bướm nước ngọt)
- Giống : Pantodon
- Loài : buchholzi
Biến thể về mặt địa lý :
- Không có.
Loài tương tự :
- Không có, đây là loài cá độc nhất và rất dể phân biệt qua ngoại hình.
Nơi sinh sống :
- Pantodon buchholzi rất phổ biến ở những hồ và lạch nhỏ ở Tây Phi.
- Chúng được tìm thấy ở những nơi nước yên hoặc chảy chậm với những bờ bụi cây rậm rạp tại Nigeria, Cameroon và Zaire.
- Người ta thường thấy từng đám lá nổi lềnh bềnh của những loài cây thủy sinh nơi chúng sinh sống.
